Η ιστορία τής Δομβραίνας είναι συνδεδεμένη άμεσα με την εξέλιξη τής αρχαίας πόλης τής Θίσβης. Όταν την Βυζαντινή περίοδο η Θίσβη εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους της, δημιουργήθηκαν στη γύρω περιοχή μικροί οικισμοί. Τον 11ο με 12ο αιώνα στην περιοχή της σε προϋπάρχοντα Ελληνικό πληθυσμό προστέθηκαν κάποιοι ποιμένες σλαβικής καταγωγής. Η περιοχή ονομάστηκε Δομβραίνα, λέξη που προέρχεται από τα σλαβικά και σημαίνει ήρεμο και καλό χειμαδιό. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας οι κάτοικοι της Δομβραίνας επέδειξαν σπουδαία δράση.
Οι κάτοικοι τής Δομβραίνας σήκωσαν από τους πρώτους το λάβαρο της ελευθερίας. Κοντά στο χωριό υπάρχει ένας όρμος, από τον οποίο, κατά τη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης, μεταφέρονταν άνδρες και πολεμοφόδια από την Πελοπόννησο στη Στερεά και από τη Στερεά στην Πελοπόννησο. Στην περιοχή σημειώθηκαν αρκετές μάχες καθώς η περιοχή αποτελούσε πέρασμα για τον ανεφοδιασμό των επαναστατών της Πελοποννήσου από τους Στερεοελλαδίτες και το αντίθετο. Μάλιστα, από τον περίφημο πύργο του ο Καραϊσκάκης συντόνιζε τις επιχειρήσεις του ένοπλου αγώνα. Στο ύψωμα της Δομβραίνας στέκει αγέρωχο το κάστρο τού Καραϊσκάκη που αποτέλεσε σημείο αναφοράς για την επανάσταση του 1821.
Σημαντική ήταν και η μάχη του Καναβαρίου όπου ο Αρματωλός Τσάρδας από τη Δομβραίνα μαζί με τον Κούρκα και τα παλικάρια τους κατατρόπωσαν τον τουρκικό στρατό που τότε κατευθυνόταν απειλητικά προς την Δομβραίνα, για να την καταλάβει και να την καταστρέψει.
Ι.Μ. Μακαριώτισσας
Κάτω από τις δυτικές πλαγιές του Ελικώνα δεσπόζει το Μοναστήρι της Μακαριώτισσας, που αποτέλεσε καθ΄ όλη την περίοδο της τουρκοκρατίας εστία μελέτης και διαφώτισης καθώς και κρυφό σχολειό. Η Μονή ιδρύθηκε τον 12ο αιώνα και είναι χτισμένη σε υψόμετρο 700 μέτρων περίπου πάνω από το χωριό Δομβραίνα. Σημαντικές ανακαινίσεις έγιναν τον 17ο αιώνα (1609) και τον 19ο αιώνα (1802). Κατά την Τουρκοκρατία έβρισκαν σ’ αυτήν καταφύγιο οι κλέφτες και οι αρματολοί που δρούσαν στην οροσειρά του Ελικώνα. Κατά την επανάσταση του 1821 ενίσχυσε τον Καραϊσκάκη στη μάχη της Δομβραίνας και για τούτο κάηκε από τους Τούρκους στις 4 Νοεμβρίου 1826.
Στον Μακεδονικό αγώνα πρόσφερε θυσία τον ιερομόναχό της π. Χρυσόστομο Καπετανόπουλο, ενώ γνώρισε και την θηριωδία των Ναζί στην Κατοχή, που κατέστρεψαν μεγάλο μέρος της Μονής φονεύοντας τον μοναχό της π. Αγαθάγγελο Αγγέλου. Η Μονή επανδρώθηκε με νέα Αδελφότητα το 1992 και σήμερα λειτουργεί ως οργανωμένο Κοινόβιο με 20 μοναχούς περίπου. Τα τελευταία χρόνια η Μονή έχει αναπτύξει σημαντική εμπορική δραστηριότητα παράγοντας εξαιρετικά ποιοτικά γαλακτοκομικά προϊόντα ( γάλα, κρέμα, γιαούρτι κα) που φέρουν το όνομα της Μονής και την περιοχή προέλευσης.
Πως θα μεταβείτε στη Μονή
Στη Μονή μπορεί να μεταβεί κανείς μέσω του επαρχιακού δρόμου Θηβών-Λιβαδειάς ακολουθώντας τις πινακίδες με την ένδειξη «Δομβραίνα». Φτάνοντας στη Δομβραίνα υπάρχει πινακίδα με την ένδειξη «Ιερά Μονή Μακαριωτίσσης». Ο δρόμος από εκεί και μετά είναι ανηφορικός (μισός άσφαλτος και μισός χωματόδρομος). Η Μονή βρίσκεται σε υψόμετρο 700 μέτρων. Απέχει από τη Δομβραίνα 7 περίπου χιλιόμετρα και από τη Θήβα 40 χιλιόμετρα (45 λεπτά με το αυτοκίνητο).
